Sinds het uitbreken van de oorlog in Syrië heeft Libanon, een land met een kleine acht miljoen inwoners, meer dan 1,5 miljoen Syrische vluchtelingen opgenomen. De vluchtelingen hebben geen status en leven verspreid over het land. Soms in een groep tenten op een stuk land dat beschikbaar is gesteld, soms in de stad. Met de komst van de Syriërs is de druk op gemeentelijke voorzieningen als afvalverwerking en water sterk toegenomen. Gemeenten proberen in deze context het beste voor hun burgers te organiseren, maar leven tegelijkertijd in onzekerheid over wat de toekomst gaat brengen.
Scenariodenken in context van migratie en ontwikkeling
In opdracht van VNG International is onze jester Linda Kaput, samen met Jaap Gräber, naar Libanon afgereisd om het scenariodenken te introduceren. Dit is eerder al succesvol gedaan in Jordanië, ook een land dat veel Syrische vluchtelingen huisvest. Scenarioplanning werkt in een migratie- en ontwikkelingscontext anders dan bijvoorbeeld in Nederland. Waar het in Nederland vaak een manier is om risico’s te wegen is dat in deze landen niet het geval. Er moet nog aan zoveel basisvoorwaarden, zorg, onderwijs, infrastructuur, worden voldaan dat de meeste strategische opties wel relevant en robuust zijn, ongeacht het scenario. De waarde van het scenariodenken ligt in een migratiecontext in twee elementen besloten.
Rekening houden met ongewenste toekomsten
Ten eerste helpt het (lokale) overheden rekening te houden met ongewenste toekomsten. Vaak wordt beleid gemaakt op toekomsten die weliswaar wenselijk, maar niet altijd het meest waarschijnlijk zijn. Het kan zijn dat de vluchtelingen snel huiswaarts keren, maar het kan ook zijn dat zij nog jaren blijven. De onzekerheid is niet zo zeer het probleem, meer dat vaak alleen wordt nagedacht over de meest gunstige optie. In Libanon is dit in het bijzonder het geval, omdat het onderwerp veel gevoeliger ligt en op meer bedekte wijze wordt besproken dan in bijvoorbeeld Jordanië of Oeganda. Deelnemers van een workshop voor een gemeente waren zelf verrast toen zij zich realiseerden dat het vertrek van de vluchtelingen weliswaar meer ruimte en middelen zou betekenen, maar ook dat er geen kledingmakers zouden zijn.
In gesprek over apolitieke toekomstbeschrijvingen
Ten tweede bieden toekomstscenario’s een neutraal instrument om stakeholders met elkaar in gesprek te brengen. In een land als Libanon, dat sterk verdeeld is langs de scheidslijnen van religie en stamverbanden, is dit bijzonder nuttig. Omdat de scenario’s de externe context beschrijven zijn zij min of meer apolitiek. Daarnaast nodigen zij uit tot vrij denken, iets wat in deze landen niet altijd even makkelijk is. Dit maakt de scenario’s tot een goed startpunt voor een open gesprek. De methode biedt mensen de ruimte om het met elkaar oneens te zijn, er is geen goed of fout. Het is juist dit expliciet maken van de verschillende aannames die mensen bij de toekomst hebben, dat ze dichter bij elkaar brengt. Op deze manier leren bijvoorbeeld een gemeente, internationale NGO en vrouwenbeweging elkaar beter begrijpen. Dit helpt vervolgens bij het samen nemen van besluiten over gewenste interventies en het invullen van de uitvoering hiervan.
De introductie van het scenariodenken in Libanon was erg geslaagd. Het lokale team van VNGI kan een nieuw instrument aan haar toolbox toevoegen en de twee betrokken gemeenten zagen meteen mogelijkheden om de methode toe te passen op de thema’s afvalscheiding en afvalwatertransport.
Neem voor meer informatie contact op met Linda Kaput.
