Het verbeelden van meerdere plausibele toekomsten
Vraag ChatGPT om toekomstscenario’s voor een bepaalde sector te verzinnen en de kans is aanwezig dat je best aardige resultaten terugkrijgt, in ieder geval in het Engels. Toch zou je jezelf en jouw organisatie hiermee tekortdoen. Natuurlijk kun je best interessante discussies voeren aan de hand van scenario’s die je met een druk op de knop ontvangt, maar er gaat niets boven het samen doordenken hoe de toekomst eruit kan zien en hoe deze kan ontstaan. Dit is de beste manier om een gezamenlijke taal van de toekomst te creëren, om te leren van elkaars perspectieven en assumpties en zelfs om een beeld te krijgen van ‘signposts’ die erop wijzen dat de wereld een bepaald scenario op beweegt (hierover meer in ons latere artikel ‘Bijsturen met scenario’s). Bovendien, de creativiteit die het doordenken, beschrijven en visualiseren van meerdere toekomsten teweegbrengt, zal zich dubbel en dwars terugbetalen wanneer je de volgende stap in het proces doorloopt: het toepassen van de scenario’s.
Het maken van scenario’s is geen exacte wetenschap. Het is eerder een kunst, zoals Arie de Geus, één van de grondleggers van het scenariodenken binnen Shell, betoogde. Er komt het nodige analytisch denken bij kijken, maar vooral ook creativiteit. Goede scenarioverhalen verklaren ontwikkelingen, overtuigen, bieden inspiratie en dagen uit. Ze mogen je ook best even ongemakkelijk doen voelen. Hun waarde ligt in de betekenis die ze verlenen aan moeilijk te interpreteren gebeurtenissen, aan het recht doen aan onzekerheid richting de toekomst, en niet zozeer in hun feitelijke onderbouwing of voorspellende waarde. Als je meerdere scenario’s maakt, zul je terugkijkend altijd met een paar ernaast zitten en met andere raakschieten. Waar het om gaat is dat de scenario’s jou en jouw organisatie helpen een goed gesprek over de toekomst(en) te voeren, om deze samen te duiden en doordenken, om weldoordachte, toekomstvaste keuzes te maken en om tot actie te komen.
Als je scenario’s gaat ontwikkelen, zijn er twee stappen die je moet zetten. De eerste is uiteraard de inhoud. Je zult vier extreem, maar plausibele, inspirerende toekomstverhalen moeten opstellen. De tweede stap is om deze inhoud ook te visualiseren met verschillende vormen. Proza is namelijk niet voor iedereen de vorm die tot denken en handelen aanzet. Video’s/animaties, krantenkoppen, dagboeken van een dag in de toekomst of infographics kunnen je helpen om de scenario’s bij een breder publiek ‘binnen te laten komen’.
Wil je meer weten over het schrijven en visualiseren van scenario’s? Download dan het artikel hier.
Jeroen Toet is senior strateeg bij Jester Strategy en mede-auteur van het boek Scenarioplanning in de Praktijk. Meer dan 10 jaar helpt hij organisaties in de private en publieke sector om toekomstvaste keuzes te maken door middel van allerlei foresight methoden, waaronder scenarioplanning.
Vragen over het artikel? Neem dan contact op met Jeroen: j.toet@jester.nl of 06 11 451311
